RECEP KURŞUNLUKAYA - Türk Edebiyatı 1. Dönem Konuları

SÖZ SANATLARI 1-TEŞBİH=Sözü daha etkili duruma getirmek için aralarında ilgi bulunan iki unsurdan güçsüzü olanı güçlü olana benzetmektir. Benzetmede dört unsur bulunur: a)Benzeyen b)Benzetilen c)Benzetme Yönü d)Benzetme Edatı 2-İSTİARE(EĞRETİLME)= Benzetmenin asıl unsuru olan benzeyen ve benzetilenden yalnızca biri kullanılarak yapılır. a.)Açık İstiare:Benzeyenin bulunmayıp yalnızca benzetilenle yapılan istiaredir. b.)Kapalı İstiare:Benzetilenin bulunmayıp yalnızca benzeyenle yapılan istiaredir. 3-MECAZİ MÜRSEL(AD AKTARMASI)= Benzetme amaç güdülmeden bir sözün ilgili olduğu başka bir söz yerine kullanılmasıdır. 4-TEŞHİS VE İNTAK=İnsan dışındaki canlı cansız varlıklara insan özelliği kazandırmaktır. Her teşhiste aynı zamanda kapalı istiare vardır.İnsan dışındaki canlı cansız varlıklara insan özelliği kazandırmaktır. Her teşhiste aynı zamanda kapalı istiare vardır. 5-TECAHÜL-İ ARİF=Anlam inceliği oluşturmak için herkesçe bilinen bir gerçeği bilmiyormuş gibi aktarmalıdır. 6-HÜSN-İ TALİL=Sebebi bilinen bir olayın meydana gelişini,gerçek sebebinin dışında başka,güzel bir nedene bağlamadır. 7-MUBALAĞA(ABARTMA)= Sözün etkisini güçlendirmek için bir şeyi olduğundan daha çok ya da olduğundan daha az göstermektir. 8-TELMİH=Söz arasında herkesin bildiği bir olaya ya da kişiye işaret etme sanatı. 9-ALİTERESYON=Dize ya da mısrada ahenk oluşturacak şekilde,aynı sesin veya hecenin tekrarlanmasıdır. ŞİİR TÜRLERİ 1-LİRİK ŞİİRLERİ=Aşk, ayrılık, hasret, özlem konularını işleyen duygusal şiirlerdir. 2-EPİK ŞİİR=Destansı özellikler gösteren şiirlerdir. Kahramanlık, savaş, yiğitlik konuları işlenir 3-DİDAKTİK ŞİİR=Bir düşünceyi, bir bilgiyi aktarmak amacıyla yazılan şiirlerdir. 4-PASTORAL ŞİİR=Doğa şiirlerini, çobanların doğadaki yaşayışlarını anlatan şiirlerdir 5-SATİRİK ŞİİR=Eleştirici bir anlatımı olan şiirlerdir. Bir kişi, olay, durum, iğneleyici sözlerle, alaylı ifadelerle eleştirilir. 6-DRAMATİK ŞİİR=Tiyatroda kullanılan şiir türüdür. Eski Yunan edebiyatında oyuncuların sahnede söyleyecekleri sözler şiir haline getirilir ve onlara ezberletilirdi HALK EDEBİYATININ NAZIM ŞEKİLLERİ 1-)KOŞMA= aşık edebiyatının en yaygın türüdür. 1-dörtlüklerden oluşur 2- ölçüsü 11’li hece ölçüsüdür 3- en az 3 en çok 5-6 dörtlükten oluşur. 4- uyaklanışı abab/cccb/dddb/ SEMAİ= 1-özel bir ezgi ile söylenir. 2-sevgi,doğa,ayrılık vb. konuşları ele alır. 3-uyaklanışı koşmaya benzer 4- 8’li hece ölçüsü kullanılır. 5- dörtlük sayısı en az 3 en çok 5-6tır. VARSAĞI= 1-8’li hece ölçü kullanılır. 2-uyaklanışı koşmaya benzer 3-biçim bakımından semai gibidir. 4-“bre,behey,hey” kelimeleriyle ayrılır. DESTAN= 1-biçim olarak koşmaya benzer 2-dörtlük sayısı konu anlatım ve ezgi açısından koşmadan ayrılır. 3-toplumu etkileyen savaş,deprem,salgın hastalık,yiğitlik gibi konuları yanı sıra güldürücü konulara yergi ve eleştirilerde yer verilir. TEKKE EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ 1-İLAHİ=Allahı övmek ve ona yalvarmak için yazılan şiirlerdir. 2-GAZEL= 1-en az 5 en çok 15 beyitten oluşur. 2-uyaklanışı aa/ba/ca şeklinde uyaklanır. 3-ilk beyite matla son beyitine makta denilir 4-gazelin en güzel beyitine beyt-ül gazel denir. 5-genellikle aşk,şarap ve kadın gibi konuları işler. KASİDE= 1-nazım birimi beyittir. 2-en az 15 en çok 99 beyitten oluşur. 3-genellikle 33-99 şeklinde yazılır. 4-uyak düzeni gazelin aynısıdır. 5- gazelde olduğu gibi ilk beytine matla son beytine makta denir. 6-kasidenin en güzel beyitine eyt-ül kaside denir. KASİDEDE KULLANILAN BÖLÜMLER ŞUNLARDIR. 1-NESİB=ramazan anlatılıyorsa ramazaniye,kış anlatılıyorsa şıtaiye bahar anlatılıyorsa bahariye bayram anlatılıyorsa ıhdıye adı verilir. 2-TEGAZZÜL= gazel bölümüdür.sevgiliye olan özlem anlatılır. 3-GİRİZGAH=tek bir beyit ten oluşan bu bölümde asıl konuya geçilir. 4-MEDHİYE=övgü bölümüdür.en uzun bömlümüdür. 5-FAHRİYE=şairin kendini övdüğü bölümdür. 6-TAC BEYİT=şairi adının geçtiği bölümdür.bitiş bölümüdür. KASİDELERİN KONULŞARA GÖRE İŞLENİŞLERİ 1-TEVHİD=Allahıın birliğini konu edinen kasidelere denir. 2-MÜNACAAT=Allaha yalvarış,yakarış bildiren kasidelerdir. 3-NAAT=peygamberi 4 halifeyi yada tarikat büyüklerini övmek iççin yazılan kasidelere denir. 4-MEDHİYE=belli kişileri yücelten kasidelere denir. 5-MERSİYE=devrim yöneticilerinin eleştirmek için yazılan kasidelere denir. ŞARKI= 1-en az 3 en çok 5 bentten oluşur.bentleri dörtlük biçimindedir. 2-uyak düzenigenellikle şunlardan birisine uyar abab/cccb/dddb yada aaaa/bbba/ccca şekli,ndedir. 3-lale devrinde gelişmiş ve yaygınlaşmıştır. TÜRKÜ= 1-genellikle söylenenleri belli değildir. 2-daha çok aşk,doğa,güzellik,kahramanlık toplumsal olaylar işlenir. 3-her zaman bir ezgi ile söylenir. 4-her türküde nakarat olmayabilir. SONE= 1-2 dörtlük ve 2 üçlükten oluşur. 2-uyak düzeni abba/abba/ccd/eed şeklindedir. 3-edebiyatımızda ilk defa servet-i fünun şairlerince kullanılmıştır. 4-ilk iki bendi son iki üçlükte söylenecek duygu düşünce için bir giriştir.